Το συστημικό ρίσκο

Η μεγέθυνση είναι συνεπαγωγή του ουσιαστικότερου χαρακτηριστικού του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, του ανταγωνισμού. Έχει εγγραφεί σαν στόχος κάθε οικονομικής δραστηριότητας στα πλαίσιά του. Από τη δημιουργία μιας επιχείρησης ενυπάρχει αυτός ο στόχος σαν τάση. Δεν τα καταφέρνουν βέβαια όλες οι επιχειρήσεις να γίνουν μεγάλες. Όσες όμως γίνουν αρκετά μεγάλες, για να επιβιώσουν σε σχέση με τις ανταγωνίστριες εταιρείες, πρέπει να γίνουν μεγαλύτερες, είτε εξαγοράζοντας τις άλλες, είτε συγχωνεύοντάς τες. Κάποια στιγμή μπορεί να γίνουν πολύ μεγάλες.
Και εδώ αρχίζουν τα μεγάλα προβλήματα. Τι θα γίνει αν καταρρεύσει μια τέτοια μεγάλη εταιρεία ή όμιλος; Ανάλογα τον τομέα στον οποίο δραστηριοποιείται, υπάρχει κάθε φορά ένα κρίσιμο μέγεθος. Αυτό καθορίζεται από το εξής γεγονός: αν καταρρεύσει μια μεγάλη εταιρεία-τράπεζα-χρηματιστηριακός όμιλος-πολυεθνική και το αποτέλεσμα είναι να διαταραχθεί όλο το οικονομικό σύστημα-όπως συνέβη με τη Lehman Brothers- τότε αυτό το μέγεθος δεν είναι επιθυμητό για τον καπιταλισμό, γιατί τρίζουν τα θεμέλιά του. Αν το μέγεθος είναι τέτοιο, που όταν καταρρεύσει δεν προκαλείται γενικότερη κρίση, τότε είναι επιτρεπτό. Έχουμε λοιπόν ένα κρίσιμο μέγεθος το οποίο δεν πρέπει να ξεπερασθεί.
Δεν υπάρχουν όμως ασφαλιστικές δικλείδες, που να μην επιτρέπουν την μεγέθυνση παραπέρα του κρίσιμου αυτού σημείου. Τη στιγμή μάλιστα που με τη παγκοσμιοποίηση έχει καταργηθεί κάθε ρύθμιση. Και δεν υπάρχει δυνατότητα για μια τέτοια ρύθμιση, γιατί από τη μια κανένας δεν είναι σε θέση να καθορίσει το κρίσιμο μέγεθος, από την άλλη θα στρεφόταν ενάντια στη βασική λογική του καπιταλισμού.
Εδώ λοιπόν εντοπίζεται μια αξεπέραστη αντίφαση: «θα πρέπει να είναι κανείς τόσο μεγάλος, ώστε να μη καταρρεύσει» από τη μια, αλλά «όχι τόσο μεγάλος, ώστε όταν καταρρεύσει να σείεται όλο το σύστημα» από την άλλη. Αυτή ακριβώς η αντίφαση εξελίσσεται πολλές φορές σε ρίσκο. Είναι ένα «συστημικό ρίσκο», που το αναλαμβάνουν οι «πολύ μεγάλοι», γιατί για αυτούς δεν είναι κυρίαρχο η ομαλότητα του συστήματος. Και τότε έχουμε μια κρίση του.